تأثیر آلودگی هوا بر گیاهان
زندگی انسان و انواع حیوانات روی زمین به طور مستقیم و غیرمستقیم به گیاهان وابسته است. اکسیژنی که در اتمسفر زمین وجود دارد نیز حاصل فعالیت گیاهان است. گیاهان از نظر اکولوژیکی، تولیدکنندگان روی زمین هستند؛ درختان خود از تصفیه کنندگان هوا محسوب شده و از عوامل مهم کاهش ذرات گرد و غبار به شمار می آیند، تا حدی که می توان آنها را ریه های تنفسی شهر نامید.
امروزه، آلودگی محیط زیست از مسائل مهمی است که جوامع با آن روبرو هستند و آلاینده ها عامل مهم این آلودگی به شمار می روند. آب، خاک و هوا هم به عنوان اجزای مهم محیط در معرض مستقیم آلودگیهای ناشی از فعالیتهای صنعتی می باشند. بخش مهمی از این آلاینده ها در شهرهای بزرگ و در کنار خیابانها، اتوبانها و مسیرهای پر تردد شهری وجود دارند. یکی از راههای کاهش این آلودگی، استفاده از گیاهان به عنوان پالاینده محیط در طراحی فضای سبز شهری است. درختان و درختچه ها به عنوان یکی از عناصر مهم در فضای سبز شهری علاوه بر پدیده تصفیه هوا و گاها آب و خاک، باعث جلوگیری از پراکندگی صداهای ناهنجار، تلطیف هوا و زیبایی هر چه بیشتر مناطق شهری و صنعتی می شود که این خود می تواند باعث شادابی روحیه افراد در محیط های مختلف گردد. آلودگی هوا بر روی گیاهان، اثرات بسیار مخربی دارد و هرچند فضای سبز و پوشش گیاهی از عوامل اصلی مقابله با آلودگی هوا محسوب می شود، ولی چنانچه مقدار این آلودگی در هوا افزایش یابد، گیاهان به عنوان موجودات زنده از آسیب مصون نمی مانند.
آلودگی هوا
وقتی از آلودگی هوا سخن می رود، منظور به هم خوردن نسبت معمولی اجزاء و عوامل تشکیل دهنده هوا است. بنابراین، آلودگی هوا عبارت است از رها شدن هر گونه ماده ای به اشکال مختلف گاز، مایع و جامد به وسیله انسان در هوا و یا به هر نحوی که توازن اجزاء تشکیل دهنده اتمسفر را به هم بزند.
بر اساس یک تعریف دقیقتر، آلودگی هوا یعنی وجود یک یا چند ماده آلوده کننده مانند گرد و غبار، فیوم ها(ذرات جامدی هستند که در اثر تراکم حالت گازی و معمولاً بعد از تبخیر مواد ذوب شده و غالباً با یک واکنش شیمیایی مانند اکسیداسیون تولید می شوند. )، گازها، میست (اصطلاحی است که به ذرات بزرگ مایع با پراکندگی کم غلظت، اطلاق می شود. در هواشناسی، پراکندگی رقیق قطرات آب با تراکم کم و اندازه کافی برای نشت را میست گویند.) ، بو، دود و بخارات در هوای آزاد با کمیت ها، ویژگیها و زمان ماند که برای زندگی انسان و گیاه و یا زندگی حیوانات خطرناک و برای اموال مضر می باشد و یا به طور غیر قابل قبولی، مخل استفاده راحت از زندگی و اموال گردد.
کیفیت هوا به متغیرهای متعددی بستگی دارد که شرایط جوی محلی و آلوده کننده های منتشره نیز از آنجمله اند. هوا یک متغیر مهم است که آلوده کننده ها بر آن و هوا بر آلوده کننده ها، تاثیر متقابل دارند. باران و برف می تواند آلاینده ها را از هوا شسته و به آب و خاک منتقل کند.
هر یاخته زنده واکنشهای شیمیایی و فرایندهای فیزیکی زیادی را برای ادامه حیات، رشد و تکثیر انجام می دهد. انجام فرایندهای زندگی در محدوده نسبتاً کوچکی از عوامل مانند دما، نور، آب و غذا امکان پذیر است. عوامل ناسازگار مانند آلودگی هوا، فشارهای معمولی بر یاخته را آنچنان افزایش می دهد که به اخلال در فعالیت آن و در نهایت مرگ منجر می شود.
آلودگی هوا می تواند بر آنها اثرات بسیار مخربی داشته باشد و گیاهان هم از آسیبهای آلودگی مصون نمی مانند.
نحوه تأثیر آلاینده های هوا بر گیاهان
1) مرگ سلولها و نکروتیک شدن برگها
اولین نشانه های قابل رؤیت روی برگهای سالم به صورت خیس خوردن و یا کبود شدگی یا لهیدگی ظاهر می شود. بخشهای تحت تأثیر قرار گرفته، خشک شده و خصوصیات سمیت ماده آلاینده به صورت نکروز (بافت میری) ظاهر می شود. به عبارت دیگر، بافتهای گیاهی می میرند. شاید بیشترین و شدیدترین نکروز در اثر مسمومیت حاصل از فلوراید باشد و اثر گاز به صورت صدمات قابل رؤیت در حاشیه برگها و یا نوک برگها بروز می کند.
2) کلروز و سایر تغییر رنگها
کلروز به معنی از بین رفتن و یا کاهش رنگدانه های سبز گیاهی است که منجر به زرد شدن بافت گیاهی می شود. کلروفیل از ویژگیهای عام گیاهان است و نتیجه از بین رفتن کلروفیل به صورت رنگ پریدگی، از بین رفتن رنگ سبز و زرد شدن ظاهر می شود. بافتهای گیاهی که در اثر مواد آلاینده هوا صدمه می بینند، اغلب دارای رنگ مشخصی هستند. رنگ باختگی در اثر دی اکسید گوگرد، زرد شدن در اثر آمونیاک و قهوه ای شدن برگها در اثر فلوراید از جمله اثرات مواد آلاینده می باشد. نقره ای یا برنزه شدن سطح زیرین بعضی از برگها دراثر پان نیز قابل ذکر است. همچنین اثر آلودگی هوا می تواند به صورت علائم برفکی و یا نقطه نقطه شدن رویه فوقانی برگ نیز ظاهر شود.
3) رشد غیرطبیعی یا کاهش رشد
اگرچه برای کاهش رشد گیاهان در اثر آلودگی هوا دلائل کافی وجود دارد، اما تغییرات رشد نسبت به مواد آلاینده کمتر مورد توجه قرار گرفته است. مثلاً بررسیها در مورد درخت کاج نقره ای نشان می دهد که در اثر آلودگی هوا، ایروسلهای اسید سولفوریک با ذرات هوا باعث رشد غیرطبیعی گیاه شده و رشد طولی را در جوانه ها کاهش می دهد.
4) اثر آلاینده های هوا بر پروسه های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی
گزارشات متعددی در زمینه تأثیر فلوراید، اوزون و پان روی فرآیندهای فیزیولوژیکی نظیر فتوسنتز، تأثیر روی روزنه ها و تغییرات آن در رابطه با میزان آب و فعالیت های متابولیسمی مانند سیستم آنزیمی گیاهان، مراحل سوخت و ساز، ساختمان سلولی و بافتهای گیاهی وجود دارد. بررسی ها نشان می دهد که دی اکسید گوگرد بدون اینکه آسیب قابل رؤیتی به جای گذارد، باعث کاهش فتوسنتز در گیاهان می شود. نتایج مشابه در مورد پان، اوزون، اکسید نیتریک (NO) و دی اکسید نیتروژن نیز وجود دارد.
عوارض جانبی بر روی حیوانات
همراه با انسان‌ها، حیوانات اعم از میکروب‌های کوچک تا داران بزرگ، وابسته به اکسیژنی هستند که از هوا به دست می‌آید. هنگامی که هوا آلوده است، همراه با تنفس اکسیژن، چند گاز مضر دیگر نیز استنشاق میشود. این گازهای مضر به همان شیوه‌ای که بر انسان تأثیر می‌گذارند، بر حیوانات نیز اثر می‌کنند. کار شناسان هم چنین نشان داده‌اند، ذراتی که حیوانات در طی یک دوره‌ی طولانی استنشاق می‌کنند، می‌تواند در بافتهای آنها انباشته شده و در دراز مدت به اندام‌ها آسیب برساند. به غیر از استنشاق آلاینده‌های مضر به طور مستقیم، حیوانات هم چنین ممکن است از طریق مواد غذایی که مصرف می‌کنند و یا با جذب از طریق پوست خود، با این آلودگی‌ها مواجه شوند. از همه مهمتر، حیوانات بیشتر به سبب این که مجهز به محافظت از خود همانند ما نیستند، نسبت به ما انسان ها آسیب پذیرتر هستند.
باران اسیدی
از آن‌جایی که اثرات تنفس گازهای مضر و ذرات معلق بر روی حیوانات، مشابه اثرات آن بر روی انسان‌ها است، حیوانات نیز به طور غیر مستقیم در معرض این گازهای مضر می باشند. باران اسیدی، که باز هم به آلودگی هوا نسبت داده شده است، یکی از تهدیدات عمده برای حیوانات است. هنگامی که آلاینده‌هایی مانند دی اکسید گوگرد و اکسید نیتروژن در جو منتشر شوند، این گازها در هوا به سمت بالا صعود می‌کنند و در تماس با ابرهای باران زا قرار می‌گیرند. هنگامی که این ابرها شروع به باریدن کنند، قطرات آب با مواد شیمیایی که در فضا معلق هستند واکنش نشان می‌دهند و در نتیجه باران اسیدی ایجاد میشود. آب باران اسیدی، با PH برابر 5ر5، باعث تغییر در خواص شیمیایی برکه‌ها و رودخانه‌ها شده و منجر به تخریب زیستگاه موجوداتی که در این آب‌ها زندگی می‌کنند، میشود. به طور مشابه، باران اسیدی پوشش گیاهی و آب این سیاره را نیز آلوده می‌کند، و این به ضرر حیواناتی است که از آب آلوده و غذای آلوده‌ی این سیاره تغذیه می‌کنند. هیچ عاملی به اندازه‌ی تخریب زیست بوم‌های آب شیرین توسط باران اسیدی، باعث قحطی و کم یابی نیست. در واقع، چندین دریاچه‌ی تقریباً مرده در آمریکای شمالی، به عنوان یک نتیجه از افزایش باران اسیدی و مه اسیدی، که منجر به اسیدی شدن دریاچه‌ها می‌شوند است.
تخریب لایه‌ی ازن و گرمایش جهانی
هنگامی که گازهای گل خانه‌ای مانند دی اکسید کربن در اتمسفر آزاد می‌شوند، لایه ازن را که مانعی برای اشعه زیان بار ماوراء بنفش خورشید است، تخلیه می کنند، به طوری که لایه ازن از بین رفته و خالی میشود، و لذا اشعه‌های مضری که وارد جو زمین می‌شوند به گیاهان و حیوانات این سیاره آسیب می‌زنند. کار شناسان بر این باورند که اشعه زیان بار ماوراء بنفش می تواند در حیوانات نیز باعث مشکلات پوستی مانند سرطان بشود. هنگامی که ازن تروپوسفری با یک گاز گل خانه‌ای برخورد می‌کند، تمایل به ایجاد آسیبهای بافتی و عفونت‌های تنفسی در حیوانات دارد. فراموش نکنید که، گرم شدن کره‌ی زمین، که یکی از عوامل زمینه‌ای برای از دست دادن زیستگاه گونه‌های متعدد است، را نیز می‌توان به انتشار بی وقفه‌ی آلاینده‌هایی مانند دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد در جو زمین نسبت داد.
با این سرعتی که هوا در حال آلوده شدن است، این حیوانات حتی شانسی برای انطباق با تغییرات محیط ندارند. در دراز مدت، این عوارض انقراض گونه‌ها را یکی پس از دیگری آغاز خواهد کرد. و این به نوبه‌ی خود، به مشکلات ما نیز اضافه خواهد کرد، چراکه ما همراه با تمام این جانوران هستیم و شبکه‌های پیچیده زیست محیطی را تشکیل می‌دهیم که در آن همه‌ی گونه‌ها به یک دیگر وابسته هستند.
امیدواریم این مطالب برایتان مفید باشد
هوا ,آلودگی ,حیوانات ,نیز ,اثر ,گیاهان ,آلودگی هوا ,می شود ,و یا ,در اثر ,که در ,اثرات بسیار مخربی
درباره این سایت